türkiye'de yerel seçimler genel seçimler odağında ve yoğunluğunda yaşandı. kısacası, bir yıl içinde türkiye'nin genelinin ve yerelinin siyasi seçmeleri açıkta oylandı.
türkiye'nin nüfus yoğunluğu yüksek yörelerinde chp'nin çoğunluğu sarsılmadan korundu ve arttı. akp'nin, daha doğrusu akp-mhp birlikteliğinin ise az nüfuslu iç anadolu kıyıların ardındaki değişmez görünen çoğunluklarında durdurulamayan gerilemeler yaşandı.
türkiye genelinde akp oylarının azalmasının en belirgin değerlendirilmesi ve anlatımı akp'den kopuşun seçimlere uzak kalışıdır. oy kullanmayan seçmen çoğunluğunun 2002 sonrası çoğunlukla akp'yi oylayanlar oduğu da yadsınamaz görünüyor.
chp'nin öne çıkışının ve birincil konuma yükselişinin: üst düzeyde siyasal birlikteliklerden çok, seçmenler katında "kendiliğinden" oluşmuş toplaşma olduğu da görülen gerçekliktir.
akp'nin ve akp-mhp birlikteliklerinin ikincil konuma gerilemelerinin nedeniyse seçmenlerin akp-mhp üst düzeyindeki yönetimlere/yöneticilere tepki olduğunu güvenle söyleyebiliriz.
akp'nin sorunu açıktır: akp'den kaçış var ve akp'yle ortaklaşacak, birlikte olacak siyasilikler yok. akp'yi 2002'den 2015'e tek başına önde götüren geleneksel ortayolcuları, islamcı örgütlenmeler, yerellerde özerklikçi kürt seçmenler ve nicelikleri az, niteliksel üstünlük taslayan ulus-devlet karşıtları birlikteliği çoktandır bölünmüştür.
akp'de ilk kopanlar ulus-devlet karşıtlarıyla, yöresel özerlikçiler olmuştur. 2015'te yaşanan bu bçülünme anında kendilerini "devlet koruyucuları" varsayan/gösteren mhp'yle doldurulmuştu. öyle görünüyor ki: akp'den uzaklaşanların yerini dolduran mhp seçmenleri de, akp seçmenleri de akp-mhp birlikteliğinin sürdürücülüğüne tepkilerini sonunda akp-mhp'den uzaklaşmada görmektedirler. akp-mhp birlikteliğine tepkiciler bundan sonrasında salt mhp içinden değil; akp içinden de seslerini/sorgulamalarını yükselteceklerdir. akp-mhp hem kendi içlerinde, hem de birlikteliklerinde sarsıntılıdırlar. bu sarsıntıları bölünmeler izler mi ya da bölünme önlenebilir mi?
akp-mhp birlikteliğinin toplumsal katmanlardan yanına çekeceği yeni seçmen kitlesi kalmadıkça eşzamanlı karşıtı chp'nin birlikteliklerle çoğalmasına saldırıyor. geleneksel olarak ikili sürüyor saldırılar: bir yandan yörede kıstlı kalmış yerelliklerin büyük kentlerdeki iç göçlerle yığılmalarının chp'yle birlikteliklerini önleyici saldırılar durmaksızın sürerken; öte yandan da, akp-mhp birlikteliğinden kopanlara çekim odağı olmasını önleyici saldırılar aralıksız sürüyor.
14-28 mayıs genel seçimleri de, 31 mart yerel seçimleri de benzer işledi. altılı masa akp'nin çekim alanı olmadığından öteye, dem seçmenleri de, chp seçmenleri de chp'de yığılmalardan korkusuz davranmalarını sürdürdüler. kısacası, akp'den, mhp'den ve akp-mhp'den kaçışlar sürüyor ve kaçanlar, gidenler de chp'ye yönelmekte korkusuzlar.
bundan sonrası nasıl gelişir? akp-mhp bölünmeden sürdürülebilir mi? chp'ye yönelenler chp'nin içini değiştirirken chp'de bölünmeler yaşanır mı? olabilir, olacaktır da.
akp-mhp chp içindeki yeni uzlaşım birlikteliği olan özgür özel, ekrem imamoğlu ve mansur yavaş uzlaşım ve uyumunu bölmekte her gün yeni bir saldırı yapacaklardır. benzer biçimde chp de erdoğan ile bahçeli arasında kuşku ve karşıtlık geliştirici olacaktır.
iki yan için de araç ve amaç açıktır: kendi içinde bölünmeden karşıtlarını bölme siyaseti. siyasetin bu temel değişmezi yakın geleceğin belirleyicisi olacaktır.
12 nisan 2024, college station, texas.
